Spring direct naar de hoofdnavigatie of de inhoud
Home Watermanagement Semarang: ondersteuning bij transformatie naar polderstad

WATERMANAGEMENT SEMARANG: ONDERSTEUNING BIJ TRANSFORMATIE NAAR POLDERSTAD

In Indonesië is op Java naast Jakarta de stad Semarang het kloppend hart van de watersamenwerking tussen Nederland en Indonesië. Overigens niet alleen onder de vlag van het Memorandum of Understanding (MoU), dat zich momenteel in de fase van verlenging bevindt. Wendele van der Wiele, adviseur van Partners voor Water: “Ook Nederlandse waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn bijvoorbeeld in Semarang actief. Partners voor Water is voor veel van deze activiteiten de verbindende schakel, maar zet ook zelf opdrachten in de markt. Het project Watermanagement Semarang is er daar één van.”

Van der Wiele: “We werken al heel lang samen met Indonesië en in het kader van het MoU gebeurt dat echt vraaggericht. In Semarang – onder andere in het oude centrum, Kota Lama – dienden zich allerlei watervraagstukken aan waarvoor de Indonesische overheid onze ondersteuning vraagt. Veel van die opgaven zijn gerelateerd aan bodemdaling, maar het gaat bijvoorbeeld ook om riolering. Daarbij zijn ze niet alleen op zoek naar technische oplossingen; hun vraag was ook: ‘hoe kunnen we als stad onze governance beter inrichten op de waterproblematiek’. Op basis van die vragen ontwikkelt Partners voor Water een opdracht en die zetten we vervolgens via een Europese aanbesteding in de markt. Een consortium van Witteveen+Bos, RoyalHaskoning DHV, Twynstra Gudde en Ellipsis Earth is momenteel aan de slag met de uitvoering van het project ‘Watermanagement Semarang’, overigens in nauwe samenwerking met UNDIP, de universiteit in Semarang.”

Semarang transformeert naar polderstad

Victor Coenen, van Witteveen+ Bos, schets de problematiek: “Alle kuststeden in Indonesië – ook Semarang – zakken doordat de bodem daalt tot ver onder zeeniveau. Daardoor ontstaat een totaal andere watersituatie in de stad: rivieren stromen niet meer goed af naar zee. De zee komt juist het land in. Dat betekent dat je dijken moet aanleggen en water weg moet pompen. Kortom: je moet een polder maken. Wij helpen Semarang om die transformatie naar polderstad te ontwerpen en te plannen. Het in kaart brengen van de locaties waar zich de grootste risico’s voordoen is daarin een belangrijke eerste stap: waar moet je je het eerst op richten? Welke delen van de stad staan binnen tien jaar onder water?”

Bijzonder slappe ondergrond

Een belangrijke oorzaak van de bodemdaling is de bijzonder slappe ondergrond. Coenen: “Het is hele slappe klei en die klinkt in. En wanneer je daar zware gebouwen op zet en bovendien water aan de bodem onttrekt, leidt dat tot een nog snellere bodemdaling. Die daling hebben we onder meer via satellietbeelden in kaart gebracht en die beelden vormen de input voor een monitoringssysteem waarmee de actuele situatie rond de bodemdaling inzichtelijk gemaakt kan worden.”
“Voor die gebieden die op de nominatie staan om binnenkort onder zeeniveau te zakken, helpen we Semarang met de vraag hoe ze daar het best mee om kunnen gaan. Daar maken we een ontwerp voor, waarbij we kunnen voortbouwen op een aantal projecten die eerder door Nederlandse partijen zijn uitgevoerd.”

"Het maken van een polder betekent ook voor het besturen van een stad een ingrijpende verandering."

Aandacht voor bestuurlijke aspecten

Het project richt zich nadrukkelijk niet alleen op technische oplossingen, maar ook op bestuurlijke aspecten die bij de transformatie naar een polderstad spelen. “Het maken van een polder betekent ook voor het besturen van een stad een ingrijpende verandering”, licht Coenen toe. Vroeger waren de waterafdelingen van de kuststeden maar klein, simpelweg omdat er geen probleem was. Nu zijn er dijken en gemalen nodig en moet er ineens met een heleboel partijen worden samengewerkt. En alles moet natuurlijk worden gefinancierd. Er is een heel complexe situatie ontstaan en wij helpen daarom ook bij het vormgeven van de organisatorische transformatie.”

Waterkwaliteit

Naast een probleem met te veel water, kampt Semarang bovendien met problemen op het gebied van de waterkwaliteit. “Omdat we toch al aan de slag gaan met het water, bekijken we ook wat de mogelijkheden zijn om het water in de stad schoner te krijgen”, zegt Coenen. “Nu is er sprake van open riolen en dat is niet alleen geen prettig gezicht, het is ook een slechte zaak met het oog op de gezondheid van de inwoners.”

Van der Wiele: “Veel opgaven haken in elkaar: een Nederlands drinkwaterbedrijf ondersteunt het drinkwaterbedrijf in Semarang met het opzetten van een toekomstbestendig businessplan. Dat bedrijf ziet natuurlijk liever niet dat hun fabriek en waterinlaatpunten onder zeeniveau verdwijnen. Tegelijkertijd kunnen ze zelf bijdragen aan het verminderen van bodemdaling door iedereen van water van goede kwaliteit te voorzien en daarmee een alternatief te bieden voor grondwateronttrekkingen.”

Kennisuitwisseling en opbouwen netwerk

Juist omdat veel van de projecten die Nederlandse partijen in Semarang uitvoeren, inhoudelijk aan elkaar zijn gerelateerd, organiseert Partners voor Water in samenwerking met de door Buitenlandse Zaken gefinancierde Delegated Representative Water eens in het kwartaal een zogeheten coördinatiemeeting. Van der Wiele: “Daarvoor nodigen we alle lopende projecten uit. Niet alleen die van Partners voor Water of RVO, maar ook de projecten van de waterschappen en drinkwaterbedrijven. Bovendien zijn dan ook alle lokale projectpartners aanwezig. Zo dragen we bij aan het uitwisselen van kennis en het opbouwen van een netwerk van mensen die met dezelfde of aan elkaar gerelateerde vraagstukken bezig zijn. Dat werkt heel stimulerend.”