Spring direct naar de hoofdnavigatie of de inhoud

Overstromingen, bodemdaling, verzilting én droogte vormen steeds grotere uitdagingen in de Mekongdelta. Het is de op drie na grootste delta van de wereld, met steden als Can Tho en Ho Chi Minh City. Bovendien is de delta het economisch hart van Vietnam met een veelheid aan activiteiten. Zowel als het gaat om industrie en transport en logistiek, als om landbouw. Het gebied staat bekend als de rijstkom van Zuid-Oost Azië en is van belang voor de basale voedselvoorziening van 200 miljoen mensen. Al lange tijd werken Vietnam en Nederland samen aan integraal waterbeheer om de delta leefbaar te houden.

Een hoofdthema is het voorkomen van wateroverlast, terwijl zoet water juist voldoende beschikbaar moet blijven voor industrie, landbouw, drinkwater en natuur. Wat is daarvoor nodig? Laurent Umans, Eerste Secretaris Water en Klimaat de ambassade van Hanoi: “Iedere delta vraagt om een unieke aanpak. Daarbij gaat het niet alleen om de technische oplossingen, maar ook om governance. Om tot goed werkende oplossingen te komen is het cruciaal dat de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen die hier aan de slag zijn, samenwerken met een veelheid aan Vietnamese partijen. Alleen met de inzet van boeren, bestuurders, universiteiten én bedrijven in Vietnam blijft de delta leefbaar. Het programma van Partners voor Water werkt daarbij vraaggericht: Vietnam geeft aan waar de behoefte ligt.”

Het Mekong Deltaplan

De samenwerking met Vietnam is gericht op de uitvoering van het Mekong Deltaplan. In dat plan, opgesteld in 2013 door Nederlandse en Vietnamese partijen, staat een integrale aanpak van de waterhuishouding in de Mekongdelta beschreven. Umans licht toe: “De uitdagingen in de Mekongdelta zijn complex en hangen met elkaar samen. Zo is er sprake van bodemdaling, veroorzaakt door onder meer het overmatig onttrekken van grondwater door de landbouw en aquacultuur. Hun groeiende behoefte aan water is weer gerelateerd aan het veranderende klimaat: in het droge seizoen ontstaan steeds vaker watertekorten in de regio.”

Verzilting

“Een ander probleem is verzilting van grond -en oppervlaktewater. Doordat de bodem daalt, is de relatieve zeespiegelstijging in de delta groot. Hier komt bij dat stuwdammen in China en Laos zorgen voor minder sediment en water in de Mekongrivier. Het uiteindelijke gevolg daarvan is dat zout uit zee dieper landinwaarts kan dringen. De verzilting die hierdoor ontstaat is een groot probleem voor de landbouw in de delta en resulteert in forse economische schade voor de ‘rijstkom’, zoals de regio bekend staat. Juist omdat de verschillende problemen maar ook de oplossingen met elkaar zijn verbonden, is een integrale agro-wateraanpak voor de delta van groot belang. De ambassade en het Ministerie van Landbouw en Rurale Ontwikkeling zetten dan ook stevig in op een gecoördineerd transitieprogramma voor de landbouw.”

"Alleen als we de besluitvormings- en planningsprocessen in een land kennen, kunnen we er echt iets betekenen."

Een planmatige aanpak

Umans: “De delta is in het verleden nogal ‘hapsnap’ ingericht: er zijn allerlei wegen, dijken en sluizen aangelegd zonder een eenduidige overkoepelende visie. Al die losse elementen veroorzaken soms meer problemen dan dat ze oplossen. Dat kan en moet anders, erkent ook de Vietnamese regering. Zij heeft het Mekong Deltaplan dan ook omarmd. Toch kon het tot voor kort niet officieel worden goedgekeurd, omdat de Vietnamese planningswet daarvoor geen mogelijkheden bood. Het is een belangrijke les: we moeten meer kennis en ervaring opdoen met de besluitvormings- en planningsprocessen in Vietnam. Gelukkig werd eind 2017 het opstellen van regionale masterplannen in de planningscyclus van de Vietnamese overheid opgenomen. Daarmee is geïntegreerde aanpak en koppeling met het reserveren van budgetten voor de projecten versterkt.”

Zoet water voor de landbouw

Hoewel het deltaplan niet officieel was goedgekeurd, waren er toch mogelijkheden om een aantal al geïdentificeerde projecten om te buigen en te financieren uit een lening van de Wereldbank. Om bodemdaling en grondwateronttrekking tegen te kunnen gaan hebben Nederland en Vietnam de samenwerking gezocht met het International Fund for Agricultural Development Vietnam (IFAD), een VN-organisatie. Een Nederlands-Vietnamees consortium werkt binnen deze samenwerking aan systemen voor grondwateraanvulling in ondiepe bodemlagen. Een project dat vorig jaar is gestart heet Freshwater Availability in the MEkong delta (FAME). Deltares leidt het project en werkt samen met twee Vietnamese partners: het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en Milieu en WACC Dynamic Research for Sustainable Life (Universiteit HCMC). Onderzoekers van Tra Vinh University en Wageningen University & Research zijn ook betrokken.

Aquifer Storage and Recovery Systems

Geoff Zimmel is projectleider bij Deltares: “Met het FAME-project willen we de verzilting van het grondwatersysteem, bodemdaling en het watertekort in droge periodes aanpakken. We leggen daarvoor op boerderijen zogeheten shallow Aquifer Storage and Recovery Systems (ASR-systems: ondergrondse wateropslag systemen) aan. Die moeten ervoor zorgen dat het volume van zoet grondwater op peil blijft. In november en december, wanneer het natte seizoen net voorbij is, stroomt er momenteel veel schoon regenwater door de Mekongrivier en de kanalen. Tegelijkertijd begint het grondwater te zakken. Op dat moment pompt het ASR-systeem schoon water uit het kanaal in de ruimte die vrijkomt onder de grond. Zo zakt het grondwaterpeil niet, houden we zoet grondwater vast en treedt er ook minder bodemdaling op.”

"Ons doel is om van een extreem droog jaar in de toekomst een normaal jaar te maken."

Een extreem jaar normaal maken

“Wat betekent het FAME-project concreet voor de mensen in Vietnam? Kunnen de boeren meer gewassen verbouwen dankzij de ASR-systemen? En is het grondwater minder zout? Op die vragen hopen we straks vanuit het consortium een duidelijk antwoord te kunnen geven”, vertelt Zimmel. “Vrij vertaald is ons doel is om van een extreem droog jaar in de toekomst jaar een normaal jaar te maken. Dat mensen eigenlijk niets merken van droge jaren en gewoon door kunnen gaan met hun landbouw. Als het goed is – zonder extra vertraging door covid-19 – ronden we volgend jaar het FAME-project af, dus dan weten we meer. Sowieso is extra kennis van de ondergrond nuttig voor de lokale partners: de ondergrond als oplossingsrichting voor zoetwatertekorten zoals we in Nederland nu aan het ontwikkelen zijn is voor hen nieuw en helpt hen op termijn hun watersysteem versneld op orde te brengen.”