In maart van dit jaar trof de verwoestende cycloon Idai Beira en omgeving. Nederland heeft al vele jaren een goede water-relatie met de Mozambikaanse stad; Partners voor Water stelde in samenwerking met de Nederlandse ambassade extra geld beschikbaar voor de wederopbouw. De wrange werkelijkheid is dat de verwoestingen ook leiden tot nieuwe kansen.
Peter van Tongeren, Project Manager Beira Land Adminstration System & Capacity Building bij VNG International, woont al enkele jaren in Beira, was lid van de speciale taskforce en leidt een van de projecten van het al langer lopende Masterplan Beira.
‘Je wilt niet weten wat er gebeurt. De stad werd in acht uur tijd een soort warzone. Geen elektriciteit, geen water, geen mobiele communicatie, dus niemand wist wat er zich elders had afgespeeld. De schade was enorm, overal bomen en elektriciteitsposten omver, de helft van de stad had geen dak meer, dat van mij was ook grotendeels weg.
Na een paar dagen ben ik naar burgemeester Daviz Simango gegaan, die ik vrij goed ken, en heb ik met hem afgesproken dat ik verslag ging uitbrengen bij de Nederlandse Ambassade in de hoofdstad Maputo, en via hen ook de donoren zou informeren, zoals een aantal landen en de Wereldbank. Er is geschakeld met de Nederlandse Ambassade in Maputo en in Den Haag met de reeds bestaande regiegroep voor Beira, in harmonie met de EU. De donderdag na de ramp heeft Simango in een vergadering een formele oproep voor hulp gedaan.
"Een post disaster needs assessment opstellen binnen 6 weken, dat was natuurlijk een knettergekke deadline. "
Taskforce en inventarisatie
Afgezien van de directe humanitaire hulp was de eerste prioriteit een zo goed mogelijke inventarisatie van wat er moest worden hersteld en wat dat zou kosten. Daarvoor is meteen een taskforce opgericht. Daar zat ik zelf in, en Ben Lamoree, onafhankelijke international development consultant en nu ook werkzaam als process manager Beira Masterplan bij RVO.nl. We kennen de stad en de mensen goed, ik spreek de burgemeester bij wijze van spreken wekelijks. Ook een zogenoemd Shelterteam van Arcadis, onder de vlag van UN Habitat, is in de taskforce opgenomen.
We hebben de post disaster needs assessment (PDNA) binnen 6 weken tijd opgesteld. Dat was natuurlijk een knettergekke deadline, er zijn gedeeltelijk specialisten ingevlogen die hier nog nooit waren geweest en in no-time met een analyse moesten komen. Gelukkig konden we ook gebruik maken van bestaande onderzoeken en plannen en van een aantal specialisten die Beira al wel heel goed kenden. En een grote groep mensen van REACH in Geneve heeft bijvoorbeeld op satellietbeelden letterlijk de beschadigde huizen geteld. We kwamen uit op een benodigd herstelbedrag van ongeveer 900 miljoen dollar. Het heeft geleid tot het Beira Recovery and Resilience (BRR) Plan, op basis van een ‘Building Back Better'-aanpak: niet alleen herstellen, maar ook zorgen dat bijvoorbeeld huizen beter bestand zijn tegen een volgende cycloon.
Herstellen en verduurzamen
Met die ogen is ook gekeken naar de projecten van het Masterplan Beira dat al eerder vanuit de samenwerking van Partners voor Water met de gemeente is opgesteld. Dat plan is gericht op een duurzame ontwikkeling van de stad, met weerbaarheid tegen overstromingen als belangrijk doel. Daarvoor willen we vooral de eigen kennis en capaciteiten van de gemeente Beira vergroten, zodat de stad er zelf mee aan de slag kan. Door de stedelijke ontwikkeling planmatig te laten verlopen, vergroot je de waterveiligheid en de waterzekerheid. Een aantal projecten uit het Masterplan is nu opgenomen in het BRR. Dat geldt onder meer voor een pilot voor goedkope sociale woningbouw, met 120 woningen op 3,5 hectare.
"Als budgetten eenmaal loskomen en projecten worden aanbesteed, dan moeten er veel studies en ontwerpen worden gemaakt, onder meer voor kustbescherming, drinkwater en sanitatie. Dat biedt kansen voor de Nederlandse sector."
Wederopbouw financieren
Het is de bedoeling dat de werkzaamheden voor de wederopbouw worden aanbesteed via de Beira Urban Development Corporation (BURD). De BURD is in november 2018 met Nederlandse ondersteuning opgericht voor de uitvoering van het Masterplan. De kosten van de wederopbouw staan in schril contrast met de gemeentelijke jaarbegroting van 16 miljoen dollar, er is dus een enorm geldtekort. Tijdens de nationale donorconferentie van 1 juni is voor het hele land een bedrag van 1,2 miljard toegezegd, dus het moet nog blijken hoeveel daarvan naar Beira gaat. En het duurt natuurlijk nog een tijd voordat er daadwerkelijk budgetten worden toegekend en projecten zijn aanbesteed. Je bent al gauw een jaar verder en dat is best zorgelijk, omdat het volgende regenseizoen in november/december begint. We proberen dus zo snel mogelijk een begin te maken, al is het maar in het klein. Er is vanuit Partners voor Water bijvoorbeeld geld beschikbaar gesteld voor de initiële financiering van de woningbouwpilot.
Kansen voor Nederlandse sector
De implementatie van het Beira Masterplan, voor een duurzame en planmatige ontwikkeling van de stad, kan in combinatie met de wederopbouw in een hogere versnelling komen. Als budgetten eenmaal loskomen en projecten worden aanbesteed, dan moeten er veel studies en ontwerpen worden gemaakt, onder meer voor kustbescherming, drinkwater en sanitatie. Dat biedt kansen voor de Nederlandse sector, vanuit onze nauwe betrokkenheid bij het Beira Masterplan. We hebben ons bewezen als een betrouwbare partner en daar kunnen we de komende tijd de vruchten van plukken.'