Spring direct naar de hoofdnavigatie of de inhoud
Home De veranderende watervoorziening van Dhaka

DE VERANDERENDE WATERVOORZIENING VAN DHAKA

Te weinig drinkwater, geen riolering en overal afval. Wonen in een sloppenwijk is niet hygiënisch en dus een aanslag op je gezondheid. Er is vaak te weinig geld en kennis om deze problemen aan te pakken, maar eigenaarschap bij de aanleg van water- en sanitatievoorzieningen laat zien dat verandering mogelijk is. In deze reportage gaat deltaspecialist en publicist Joep Janssen op zoek naar de verandering en vooruitgang.

In Dhamalkot, één van de sloppenwijken in Dhaka, wonen mensen dicht op elkaar, in huizen die zijn gemaakt van bamboe en golfplaten. Het stinkt bij het water en overal ligt afval. Het contrast is groot met de naastgelegen middenklassewijk.

Terwijl we hier zitten, vertelt de 55-jarige Rahima Khatun over het geld dat ze te besteden heeft. Ze verdient ongeveer 200 euro per maand aan de verhuur van kamers. Dat gaat snel op aan de studiekosten van haar zoon, het eten, de elektriciteit en het gas om te koken.
Ze betaalt ook de waterrekening. Dat is nieuw, want voorheen tapte ze illegaal water af. Dat zorgde voor gezondheidsproblemen, want de geïmproviseerde leidingen liggen vaak in vervuilde slootjes vol met ziekteverwekkers.

‘Het gebrek aan water vertraagde ons dagelijkse leven’, zegt Khatun. ‘Elke nacht tussen twaalf en vijf stond ik in de rij bij de pomp om water te verzamelen, want overdag stroomde het water naar de rijke bewoners van de wijk hiernaast. Om tijd en geld uit te sparen, dronken we ongekookt water.’
Zonder water konden ze niet koken, douchen en naar het toilet. Haar leven is nu verandert: ‘We hebben niet meer te maken met een watertekort. Het schone water komt direct uit de kraan.’

"Het gebrek aan water vertraagde ons dagelijkse leven"

Verandering

Het verhaal van Khatun laat me zien dat met beperkte middelen een verschil wordt gemaakt in een mensenleven. Maar wie maakt dit verschil? Zijn het de bewoners die hun stem verheffen? Zijn het de bestuurders die lef tonen? Of zijn het de ingenieurs die de water- en sanitatievoorzieningen hebben aangelegd?

Met deze vragen in mijn achterhoofd ging ik in gesprek met de algemeen directeur van het waterbedrijf in Dhaka: Taqsem Khan. Zijn kantoor wordt grondig verbouwd. Tijdens ons gesprek horen we het geluid van trillende boormachines. Dhaka Water Supply & Sewerage Authority (DWASA) is in permanente staat van verandering.

 

Taqsem Khan, algemeen directeur van het drinkwaterbedrijf DWASA, op zijn kantoor in Dhaka. Foto: Joep Janssen

Vooruitgang

In de afgelopen tien jaar is er iets bijzonders gebeurd in het waterbeheer van Dhaka. Het begon in 2009. Khan presenteerde zijn ambitie: DWASA is het beste waterbedrijf in de publieke sector van Zuid Azië in 2021. Dat betekent dus duurzaam en toegankelijk drinkwater voor iedereen.
‘De grondwateronttrekking in de stad is niet duurzaam’, zegt Khan. ‘Elk jaar zinkt de stad met een paar centimeter. Om dit gevaar tegen te gaan, zijn we begonnen met het grootschalig aanvoeren van rivierwater en de bouw van een aantal zuiveringsinstallaties voor dit water. Zo brengen we onze afhankelijkheid van drinkwater uit de grond terug van 80 tot 20 procent.’

‘Ook het verlies van drinkwater in ons netwerk hebben we gehalveerd tot 20 procent. We sluiten sloppenwijken aan op het waternetwerk waardoor minder drinkwater illegaal wordt afgetapt en we onderhouden de waterleidingen beter om het lekverlies terug te dringen. Dit resultaat hebben we vooral te danken aan de samenwerking met internationale hulporganisaties en financiële instellingen zoals de Wereldbank en Asian Development Bank.’
‘Begrijp me niet verkeerd, het gaat nog niet perfect. De aanleg van rioleringen bijvoorbeeld gaat niet snel genoeg. Ook de kennisoverdracht kan beter. Nederland helpt ons hierbij. We willen onze kennisopbouw intensiveren, niet alleen hier in Bangladesh, maar ook samen met andere partners in Nepal, Oeganda en India.’

Zie hier: de aanpak die een flink aantal prijzen opleverde, zoals de Water Leader’s Award en de Water Performer of The Year.

 

VEI werkt in de sloppenwijk aan schoon drinkwater. Foto: Joep Janssen

Stimuleer het eigenaarschap

‘Bangladesh is veel verbeteringen aan het doorvoeren’, stelt Boudewijn Sterk van VEI. Zijn kantoor zit een paar verdiepingen hoger in het gebouw. VEI helpt de 25 duizend inwoners van Dhamalkot aan veilig drinkwater. Daarmee is het een van die internationale organisaties die bijdragen aan het succes van DWASA. ‘Het lekverlies neemt af en de inkomsten stijgen’, legt Sterk uit. ‘Dat komt vooral door de aanleg van een nieuw drinkwaternetwerk en de aansluiting met sloppenwijken. De bewoners worden niet meer gedwongen om illegaal water af te tappen.’
Maar het belangrijkste aan de samenwerking is wat je niet ziet. De opleiding van lokale vakmensen door Nederlandse waterprofessionals, de mentaliteitsverandering binnen het drinkwaterbedrijf en bij de bewoners van Dhamalkot. Sterk: ‘Als zij zich verantwoordelijk voelen voor het waterbeheer, verbetert de kwaliteit en komt er blijvende verandering. We stimuleren dus het eigenaarschap.’

Centraal in deze aanpak voor sloppenwijken staat de community based organisation, een comité van watervoorziening dat in organisatie vergelijkbaar is met een lokale tennisvereniging. In elke wijk worden tien mensen met aanzien bij elkaar gebracht. Ze vertegenwoordigen de gemeenschap en zijn gesprekspartner van het drinkwaterbedrijf, de landeigenaren en internationale organisaties.  Het comité haalt belasting op voor drinkwater en beheert een eigen rekening waarmee ze kleine reparaties kunnen uitvoeren. Ook helpt ze bijvoorbeeld mee met hygiëne trainingen om ziektes te voorkomen. Zo krijgen de bewoners de touwtjes in handen en voelen ze zich meer eigenaar van het water.

Deze aanpak slaat aan, merkt Sterk. ‘We hebben het vertrouwen gewonnen bij de vakmensen van het drinkwaterbedrijf en de sloppenwijkbewoners. Als we in gesprek zijn, leren we van elkaar en vinden we altijd een gezamenlijke oplossing.’
Aan het einde van ons gesprek realiseer ik me dat er tien jaar geleden iets bijzonders is begonnen in Dhaka. De water- en sanitatievoorzieningen zijn verbeterd, nieuwe rioleringen worden aangelegd en kennisdeling is nu belangrijker dan ooit. Met slimme ingrepen, zoals de community based organisations, kan meer kwaliteit en winst worden behaald.

Hoe het verder moet met VEI in Bangladesh? De eerste stap is dat we projecten doen zoals in Dhamalkot, denkt Sterk, die laten zien dat het sneller, beter en goedkoper kan. ‘Daarna kunnen we deze aanpak toepassen in andere, kleinere steden in het land. Zodat uiteindelijk iedereen – rijk of arm – toegang heeft tot schoon drinkwater.’

"Als we in gesprek zijn, leren we van elkaar en vinden we altijd een gezamenlijke oplossing"

Het risico van succes

Je leest het goed: De onconventionele aanpak is beter voor de sloppenwijk bewoners, het milieu en de opbrengsten voor het drinkwaterbedrijf. Een win-win-win voor Dhaka.
De enige kritiek die Sterk heeft, is meteen ook zijn ambitie. ‘Ik zie graag dat het drinkwaterbedrijf de bewoners van de sloppenwijk ziet als hun meest gemotiveerde betalende klanten, omdat veel afhangt van schoon drinkwater. Je zult zien dat dan de kwaliteit van het waternetwerk toeneemt.’
De signalen zijn positief. Dhamalkot trekt nieuwe bewoners aan. Er verschijnen verdiepingen op de huizen, omdat de leefomstandigheden zijn verbeterd. Het risico hiervan is dat de druk op de watervoorziening te sterk toeneemt. Zo hebben de bewoners van de luxe appartementenwijk aan de overkant al geklaagd dat hun watertoevoer is afgenomen.

Ook Rahima Khatun maakt zich zorgen. ‘Mijn buurvrouw heeft laatst haar huis uitgebreid, waardoor de waterafvoer wordt geblokkeerd. Dus tijdens een regenbui staat mijn huis blank. Hierdoor dreigen de huurders op te stappen en heb ik een probleem.’
De nieuwe water- en sanitatievoorzieningen geven haar meer houvast. Ook de erkenning dat sloppenwijkbewoners rechten hebben en goedbetaalde klanten zijn, maakt het leven in Dhaka stap voor stap beter

Booming Bangladesh – een serie

De samenwerking tussen Bangladesh en Nederland is de afgelopen decennia geïntensiveerd. Terwijl Bangladesh een snelle en sterke economische groei doormaakt, ontstaan er nieuwe uitdagingen en kansen in de watersector. Met steun vanuit het Partners voor Water programma verzamelde Deltaspecialist en publicist Joep Janssen verhalen om de lokale watersector beter te begrijpen en de gezamenlijk ingezette veranderingen te laten zien. Dit artikel maakt deel uit van een reeks interviews genaamd Booming Bangladesh.