Spring direct naar de hoofdnavigatie of de inhoud
Home Booming Bangladesh: BDP2100 en klimaatverandering

BOOMING BANGLADESH: BDP2100 EN KLIMAATVERANDERING

De samenwerking tussen Bangladesh en Nederland is in de afgelopen decennia geïntensiveerd. Terwijl Bangladesh een snelle en sterke economische groei doormaakt, ontstaan er nieuwe uitdagingen en kansen in de watersector. Deltakenner en publicist Joep Janssen reisde naar de hoofdstad Dhaka om de lokale watersector beter te begrijpen en de gezamenlijk ingezette veranderingen te laten zien.

Bangladesh voorbereid de toekomst tegemoet

Bangladesh maakt zich klaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Het laaggelegen land krijgt te maken met zeespiegelstijging, krachtigere cyclonen en veel andere ingrijpende gevolgen van een veranderend klimaat. In combinatie met een groeiende bevolking en stijgende welvaart komt de voedselzekerheid in gevaar. De noodzaak om in actie te komen is dus groot. Een deltaplan biedt uitkomst.

Reizen in Dhaka kan stressvol zijn. Maar eenmaal op je afspraak stellen de mensen je gerust. Het geeft niet dat je later bent. Het is haast een vanzelfsprekendheid: door de file.

Zo kwam ik binnen op het kantoor van professor Shamsul Alam. Hij is verantwoordelijk voor het deltaplan dat in samenwerking met de Nederlandse watersector is ontwikkeld. Alam zit achter een groot bureau: ‘Welkom. Bedankt voor je komst. We hebben twintig minuten de tijd. Dan heb ik een afspraak met de minister van Planning.’

Op rustige toon spreekt hij over het deltaplan, dat het op 4 september 2018 is goedgekeurd door minister president Sheikh Hasina. En dat het is gelanceerd om Bangladesh richting te geven en sociaaleconomisch sterker te maken in tijden van grote verandering.

Het land moet zich ook voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering. Door toenemende regenval, intensere cyclonen, hogere waterafvoer bovenstrooms en een stijgende zeespiegel neemt het gevaar van overstromingen toe. De combinatie met bevolkingsgroei trekt een zware wissel op de bevolking van Bangladesh.

Daarom komt Bangladesh met een ambitieus deltaplan, want het is niet alleen een technisch en economisch document, maar ook een sociaal-politiek plan. De overheid wil haar bevolking enthousiasmeren en mobiliseren om samen het deltaplan te realiseren.


Shamsul Alam, lid van de Bangladesh Planning Commission en verantwoordelijk voor het Bangladesh Deltaplan 2100, op zijn kantoor in Dhaka. Foto: Joep Janssen

"De grootste uitdaging is om infrastructurele projecten te financieren"

Het plan is in orde, nu de uitvoering nog

In het deltaplan is Bangladesh verdeeld in zes verschillende hotspots met elk een eigen hydrologische karakteristiek. Ook heeft de Planning Commission tachtig projecten geformuleerd die moeten worden uitgevoerd. Vijftien daarvan zijn gericht op de ontwikkeling van kennis en capaciteitsopbouw, de rest zijn infrastructurele projecten.

‘De grootste uitdaging is om deze projecten te financieren’, zegt Alam. ‘Er is alvast een Deltafonds in het leven geroepen met 1% van het GDP, dat oploopt naar 5% in 2025. Een vijfde daarvan moet komen van de publiek private samenwerking. Daarnaast is het belangrijk om degelijke kennis te ontwikkelen en de ervaring van de lokale bevolking te gebruiken.’

Alam is hoopvol over de realisatie, want hij gelooft dat Bangladesh voortbouwt op haar eigen successen. ‘We zijn in staat gebleken om onszelf beter te beschermen tegen overstromingen door het uitbaggeren van rivieren en het opzetten van een geavanceerd waarschuwingssysteem, terwijl we ook open staan voor expertise van buitenaf.’

Nieuw perspectief

Het deltaplan gaat over grote lijnen, grote teams, en grote sommen geld. Dat was in ieder geval mijn gedachte toen ik me voorbereidde op het interview. Maar toen ik later met Riad Mahmud van de Nederlandse Max Foundation sprak over hun aanpak van schoon water, sanitatie, en hygiëne in het kustgebied, kwam ik tot een nieuw inzicht.

‘Als we met overheden of waterexperts praten, zijn ze ervan overtuigd dat de watervoorziening in dit gebied niet mogelijk is, omdat ze grote teams voor ogen hebben, met grote installaties van miljoenen dollars. We proberen ze te overtuigen om ons alternatieve model uit te leggen om water te verkopen als een sociale onderneming – dit vereist een mentaliteitsverandering op strategisch niveau.’

We kunnen leren van de kleinschalige en participatieve aanpak van Max Foundation. Ze maken gebruik van het ondernemerschap van burgers om de drinkwatervoorziening en zuiveringsinstallaties aan te leggen. De bewoners maken zich eigenaar van de infrastructuur, beheren het en er ontstaat handel. Max Foundation bedient op deze manier al 1.2 miljoen mensen in de kustgebieden.


Riad Mahmud van Max Foundation op zijn kantoor in Dhaka. Foto: Joep Janssen

Een onherkenbare verandering

Ik spreek met Jos van Alphen, stafmedewerker bij de Nederlandse Deltacommissaris. Hij adviseert de Bangladeshi overheid over hun deltaplan. ‘Ze kunnen van onze ervaringen profiteren, omdat wij een soortgelijk proces hebben doorlopen sinds het deltaplan van de commissie-Veerman uit 2008.’

Van Alphen somt de kwaliteiten op van het deltaplan in Bangladesh. Het bevordert de sociaaleconomische groei met een specifieke aandacht voor de rol van het water. Het alomvattende plan geeft richting aan investeringen in tien verschillende sectoren, zoals landbouw en scheepvaart.

Daarmee is het veel uitgebreider dan het Nederlandse Deltaprogramma, dat vooral gericht is op voldoende zoetwater, bescherming tegen hoogwater en een klimaatbestendige ruimtelijke inrichting. Daarnaast is het Bangladesh deltaplan gekoppeld aan de vijfjarenplannen, waardoor het een instrument is om regeringsbeleid in concrete projecten uit te voeren.

Het maken van zo’n deltaplan is een hele toer, weet Van Alphen. ‘Op papier ben je het snel met elkaar eens, maar tussen plan en uitvoering zit een scherpe overgang, omdat andere mensen en organisaties betrokken raken. In die overdracht kan het mis gaan. In Nederland waren er bij die overgang rond 2015 ook veel personele wisselingen, maar wat wel bleef was de Deltacommissaris en zijn staf die voor continuïteit zorgden.’

"Tussen plan en uitvoering zit een scherpe overgang"

Bangladesh heeft nog geen Deltacommissaris. Wel speelt professor Shamsul Alam een belangrijke rol. Op termijn wil hij wel een Deltacommissaris installeren, maar voor nu is het vooral belangrijk dat minister president Sheikh Hasina de verdere ontwikkeling van het deltaplan omarmt.

Onder haar leiding ontwikkelt Bangladesh zich in rap tempo en is het land bezig om zich onherkenbaar te veranderen. Het deltaplan helpt richting te geven aan deze ingrijpende transformaties en aan de veranderingen op het gebied van water en klimaat.

De aanleg van deltawerken zijn bepalend voor de toekomst van het land.